Pamięć o ofiarach Katynia i Sybiru

13 kwietnia obchodzony jest Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej oraz rocznica drugiej masowej deportacji na Sybir. Z okazji tych dwóch rocznic zastępca prezydenta Białegostoku Przemysław Tuchliński złożył kwiaty pod Pomnikiem Mordu Katyńskiego w Parku Konstytucji 3 Maja oraz Pomnikiem-Grobem Nieznanego Sybiraka.

Białystok uroczyście uczcił 84. rocznicę zbrodni katyńskiej i pamięć o ofiarach Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska, o więźniach Kijowa i Mińska pomordowanych przez NKWD w 1940 r. Co roku przy Pomniku Mordu Katyńskiego organizowane są miejskie uroczystości upamiętniające tamte dramatyczne wydarzenia. W sobotnich (13 kwietnia) obchodach udział wzięli między innymi: zastępca prezydenta Przemysław Tuchliński, przedstawiciele Parlamentu Rzeczpospolitej Polskiej, władze miejskie i wojewódzkie, przedstawiciele stowarzyszenia Rodzina Katyńska oraz kombatanci.

Pierwsze informacje o masowych grobach polskich oficerów zgładzonych przez Sowietów zostały opublikowane 13 kwietnia 1943 r. przez hitlerowskie władze. To dlatego właśnie ten dzień został ogłoszony przez Sejm RP w 2007 r. Dniem Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej.

Katyń przez lata PRL-u był najboleśniejszą „białą plamą” polskiej historii. Rozstrzeliwanie polskich oficerów, będące realizacją tajnej decyzji stalinowskiego politbiura, rozpoczęło się na początku kwietnia 1940 r. Trwało do połowy maja. Więźniowie obozu jenieckiego w Kozielsku (4,4 tys. osób) wywożeni byli do Katynia. Ze Starobielska (3,8 tys. osób) – do Charkowa, gdzie zabijani byli w piwnicach więzienia NKWD, z Ostaszkowa (6,3 tys. osób) – do Tweru (dawniej – Kalinin). Tam również mordowano ich w piwnicy, zwłoki zaś grzebano w Miednoje. Ponadto w ramach realizacji decyzji Stalina wymordowani zostali więźniowie z tzw. listy ukraińskiej i białoruskiej – ok. 7 tys. osób. Oficjalnie Związek Radziecki ujawnił prawdę o Katyniu dopiero 50 lat po tej zbrodni – w 1990 roku.

13-14 kwietnia 1940 r. to również data drugiej masowej deportacji w głąb ZSRR. W ramach tej akcji do północnego Kazachstanu wywieziono ok. 61 tys. osób, przede wszystkim rodziny represjonowanych wcześniej osób. Dlatego szacuje się, że w tej grupie było ok. 80% kobiet i dzieci, także rodziny oficerów zamordowanych w Katyniu. Szacuje się, że ogółem cztery wielkie deportacje obywateli II RP z terenów zajętych przez Związek Sowiecki objęły kilkaset tysięcy osób. Wiele z nich nigdy nie wróciło do kraju.

W hołdzie ofiarom wywózek z lat 1940-1941 zastępca prezydenta Przemysław Tuchliński złożył kwiaty pod Pomnikiem-Grobem Nieznanego Sybiraka przy kościele pw. Ducha Świętego, przy ulicy Sybiraków.

Eliza Bilewicz-Roszkowska